Hoge toename gevlekte akkerslak op bladrammenas en witte klaver
Slakken. - Foto: Jan Willem Schouten
Over Crkls
In de afgelopen decennia is het landbouwkundig onderzoek in Nederland enorm versplinterd en uit elkaar gegroeid. En ja, boeren hebben vertrouwen in onderzoek, maar hun vertrouwen is niet onvoorwaardelijk. Ook sluit het onderzoek niet altijd goed aan op de urgente problemen waarmee boeren worstelen in de praktijk.
De initiatiefnemers van Crkls: Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, Aeres Hogeschool en Groen Kennisnet willen hier wat aan doen voor een toekomstbestendige landbouw in Nederland die nu voor grote uitdagingen staat.
Het kennisplatform Crkls wil het kaf van het koren scheiden en bewezen kennis gemakkelijk vindbaar maken voor boeren op een plek. De resultaten van alle onderzoeken en praktijkproeven in Nederland worden verzameld en door een onafhankelijke redactie beoordeelt en op een uniforme en compacte wijze gepubliceerd.
Onderzoeksinstituut:
Wageningen University & Research
Locatie:
Nederland
Periode:
2021
Gefinancierd door:
BO Akkerbouw
Status onderzoek:
Afgerond
Bodemsoort:
Alle grondsoorten
Betrouwbaarheidsscore:
Niet van toepassing
Toelichting bekijken
Ja(a)r(en) van onderzoek:
1
2
3
4
4+
Statistische onderbouwing:
Geen statistische onderbouwing omdat het gaat om literatuuronderzoek.
Herhalingen:
Nee
Betrouwbaarheidsscore onderbouwing
Geen betrouwbaarheidsscore omdat het gaat om literatuuronderzoek.
In Nederland komen circa 25 soorten naaktslakken voor. De schadelijkste soort is de gevlekte akkerslak Deroceras reticulatum. Bij de teelt van bladrammenas en witte klaver is de populatietoename van de akkerslak veel groter dan bij gele mosterd. Hoge populatiedichtheden van de gevlekte akkerslak kan een negatief teeltadvies voor bijvoorbeeld bladkool voor de opvolgende teelt tot gevolg hebben. Let dus op bij de keuze van de voorvrucht. Deze heeft een flinke invloed op eventuele slakkenschade bij de volgende teelt.
Conclusies
Gevlekte akkerslakken kunnen effectief bestreden worden met de slakkenparasitaire nematode hermaphrodita (toepassing in biologische landbouw).
Bovengrondse slakken (waaronder de gevlekte akkerslak) kunnen effectief bestreden worden met slakkenkorrels op basis van ijzer(III)fosfaat (toepassing in de biologische landbouw)
Door hoger organischestofgehalte in de bodem (dierlijke mest en groenbemesters) kunnen slakken zich beter schuilhouden en zich vermeerderen.
Intensief frezen en inwerken van bovengronds plantmateriaal zorgen voor vermindering van de slakkenpopulatieopbouw.
Een fijn zaaibed (aandrukken en verdichten direct na zaaien) beperkt de bovengrondse activiteit van slakken en daardoor minder schade aan het opkomende gewas.
Emulsies van tijm- en groene muntolie zijn dodelijk voor de gevlekte akkerslak bij concentraties die niet fytotoxisch waren voor raaigras en zwenkgras.
Samenvatting
Landslakken worden onderverdeeld in huisjesslakken en naaktslakken, waarvan vrijwel uitsluitend de laatste groep economische schade veroorzaakt in de Nederlandse akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt. Door een goede aanpassing aan de huidige cultuurmaatregelen is de gevlekte akkerslak (Deroceras reticulatum) de belangrijkste veroorzaker van schade. De belangrijkste akkerbouwgewassen waarin de gevlekte akkerslak schade veroorzaakt zijn: aardappel, graan, kool- en raapzaad, peulvruchten en suikerbiet.
Lees meer
Slakkenschade komt vooral voor op de zwaardere klei- en lössgronden en nauwelijks op zand- en veengronden. In jaren met frequente neerslag worden meer slakken waargenomen en is er meer schade.
Gevlekte akkerslakken komen in heel Nederland in cultuurpercelen voor. Onder vochtige of zachte weersomstandigheden worden vrijwel alle stadia van de gevlekte akkerslak jaarrond aangetroffen, met pieken in het voor- en najaar.
Wegslakken
Wegslakken (Arion sp.) veroorzaken vooral schade in perceelsranden (gewone wegslak) of pleksgewijs in het perceel (zwarte wegslak). Kielnaaktslakken en wormnaaktslakken zijn vrijwel uitsluitend ondergronds actief en veroorzaken zeer incidenteel economische schade in aardappelen, terwijl aardslakken in Nederland niet direct gerelateerd worden aan economische schade.
De gevlekte akkerslak legt enkele honderden eitjes per slak, afgezet in de bodem of onder plantendelen en op andere vochtige plaatsen. Na enkele weken verschijnen jonge slakjes van circa 2 mm groot. Qua vorm zijn ze gelijk aan de volwassen slakken. Na enkele maanden zijn de akkerslakken volwassen. De meeste overige soorten hebben ruwweg een jaarcyclus. De ontwikkeling van zowel ei als het jonge stadium is sterk afhankelijk van temperatuur en voedselaanbod.
In aardappelen veroorzaken de kiel- en wormnaaktslakken en enkele soorten wegslakken schade aan de knollen, terwijl de gevlekte akkerslakken zich voeden op de bovengrondse plantendelen.
De gevlekte akkerslak is ook een belangrijke plaag voor de graszaadteelt, zoals in raai- en zwenkgras.
Doel
De beschikbare kennis delen voor de beheersing van bodemplaaginsecten behorende bij een selectie van akkerbouwgewassen via bodemgezondheidsmaatregelen.
In dit deel is gefocust op de beheersing van de gevlekte akkerslak (Deroceras reticulatum).
Methode
Deskstudie: Relevante kennis in de wetenschappelijke literatuur en rapporten en kennis aanwezig bij experts (vanuit lopend onderzoek) is in kaart gebracht.
Resultaten maatregelen bodemgezondheid
Slakkenparasitaire nematoden, slakkenkorrels op basis van ijzer(III)fosfaat en emulsies van tijm- en groene muntolie hebben een vergelijkbare werking als metaldehyde.
De slakkenparasitaire nematoden worden vanwege de hoge prijs weinig ingezet in de onbedekte teelten.
Vruchtwisseling kan vooral benut worden om grote stijgingen van slakkenpopulaties te voorkomen.
Natuurlijke beheersing door verschillende dieren (eenden, kikkers, padden, egels, mollen, spitsmuizen) en insecten (loop- en kortschildkevers) die naaktslakken en/of slakkeneieren eten.
Weinig grondbewerking kan positief zijn voor natuurlijke vijanden van slakken. In minder verstoorde bodems kwamen hogere dichtheden natuurlijke vijanden van slakken voor.
Meeste slakkenschade is in het voor- of najaar bij het zaaien en planten van het gewas. Vooral bij suikerbieten en cichorei trede schade op in het kiem- tot vierbladstadium. Daarna was er geen slakkenschade meer.
Zeer jonge slakjes eten reeds zacht plantmateriaal, organische stof, algen, vruchten en knollen.
Er wordt onderzoek gedaan aan beslissingsondersteunende systemen voor de gevlekte akkerslak en de echte bodemslakken (kielslakken en wegslakken).
Tijm en groene muntolie zijn vrijgesteld van overheidseisen inzake residuen van gewasbeschermingsmiddelen. Dit maakt het proces van het op de markt brengen van een nieuw middel eenvoudiger.
Aanvullende informatie
Artikel: Beheersing van bodemplaaginsecten via bodemgezondheidsmaatregelen
Een overzicht van de beschikbare kennis voor een selectie van akkerbouwgewassen met hun bijbehorende bodemplaaginsecten Auteurs: K. van Rozen, H.F. Huiting, A.B. Allema, R.W.H.M. van Tol, J. Postma
Rapport WPR-1061 (2021). Dit rapport is gratis te downloaden op https://doi.org/10.18174/538253
Voor meer informatie: Begeleidende rapportage Schema Bodemplagen (2013) Y. T. Qiu, K. van Rozen, E. Raaijmakers, T. Everaarts, https://edepot.wur.nl/294276
Handboek groenbemesters, W. Haagsma (2019) Het handboek is digitaal beschikbaar op de website: www.handboekgroenbemesters.nl
Met de Impactscore laten we zien op welke bedrijfsactiviteiten de onderzoekresultaten
direct effect hebben. Een onderzoeksresultaat kan bijvoorbeeld leiden tot het gebruik
van minder gewasbeschermingsmiddelen of minder meststoffen. Dat vermelden we met een
korte toelichting.
Gezondheid bodem
Meer
Weinig grondbewerking kan positief zijn voor natuurlijke vijanden van slakken en bevordert de bodemgezondheid. In minder verstoorde bodems kwamen hogere dichtheden natuurlijke vijanden van slakken voor.
Gebruik chemische middelen
Minder
Door bodemgezondheidsmaatregelen toe te passen kan het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen worden verlaagd.
Gewasopbrengst
Meer
Door de bodemgezondheidsmaatregelen toe te passen kan de opbrengst worden verhoogd.
Betrouwbaarheidsscore:
Geen betrouwbaarheidsscore omdat het gaat om literatuuronderzoek.
