Stengelaaltjes in ui: voorkom besmetting of beperk schade
Volledig onderzoeksrapportStengelaaltjes in ui: voorkom besmetting of beperk schade
Over Crkls
In de afgelopen decennia is het landbouwkundig onderzoek in Nederland enorm versplinterd en uit elkaar gegroeid. En ja, boeren hebben vertrouwen in onderzoek, maar hun vertrouwen is niet onvoorwaardelijk. Ook sluit het onderzoek niet altijd goed aan op de urgente problemen waarmee boeren worstelen in de praktijk.
De initiatiefnemers van Crkls: Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, Aeres Hogeschool en Groen Kennisnet willen hier wat aan doen voor een toekomstbestendige landbouw in Nederland die nu voor grote uitdagingen staat.
Het kennisplatform Crkls wil het kaf van het koren scheiden en bewezen kennis gemakkelijk vindbaar maken voor boeren op een plek. De resultaten van alle onderzoeken en praktijkproeven in Nederland worden verzameld en door een onafhankelijke redactie beoordeelt en op een uniforme en compacte wijze gepubliceerd.
Ga naar de inhoud
Onderzoeksinstituut: Wageningen UR, Hilbrands laboratorium
Locatie: Nederland
Periode: van 2020 tot 2021
Gefinancierd door: HOA, Topsector Agri & Food, BO Akkerbouw
Status onderzoek: Lopend
Bodemsoort: Alle grondsoorten
Betrouwbaarheidsscore:
De schade door stengelaaltjes (Ditylenchus dipsaci) in onder andere ui neemt de laatste jaren sterk toe. Besmettingen voorkomen, vroegtijdig detecteren en het monitoren van gevonden besmettingen is belangrijk. Een onderzoeksprogramma is gestart om de kennis over de levenswijze, vestiging en natuurlijke sterfte van het stengelaaltje te vergroten. In de toekomst worden praktische tools voor telers ontwikkeld om misoogsten, afgekeurde partijen en kwaliteitsverlies te beperken.
Conclusies
- In het algemeen zijn overleving en activiteit van stengelaaltjes hoger op zwaardere gronden in vergelijking met zandgrond.
- Een vochtige bodem en niet te hoge temperatuur zijn bevorderlijk voor infectie.
- Met besmet plantmateriaal kunnen vrij zuivere stengelaaltjes-populaties worden verkregen (voor het karakteriseren van verschillende stengelaaltjesrassen).
- Besmettingen in grond kunnen hoogstwaarschijnlijk niet worden aangetoond (de actieve en inactieve (latente) larven).
- Ter bepaling van de waardplantstatus is een pottoets met een reeks aaltjes-dichtheden in de grond de beste methode (sluit aan bij de gangbare toetsen met andere plantparasitaire aaltjes).
- Stengelaaltjes afkomstig uit ui en tulpenbol waren goed vermeerderd op boon (een goede vermeerderingsmethode voor alle stengelaaltjes-populaties is in onderzoek).
Samenvatting
Stengelaaltjes zijn een probleem in meerdere belangrijke gewassen zoals ui, aardappel, suikerbiet, tulp en narcis. In 2019 is de Quarantaine status veranderd in Regulated Non Quarantaine Pest (RNQP). Het gevolg is dat alleen de partij besmet verklaard wordt en niet het perceel. Hierdoor neemt de kans op verspreiding van het stengelaaltje toe. Bijvoorbeeld een huurder is niet op de hoogte van een besmetting of telers nemen het risico om uitgangsmateriaal of gevoelige gewassen te blijven telen op een besmet perceel.
Lees meer
Stengelaaltjes kunnen zeer lang in de grond overleven. Ze zijn beweeglijker in grond met een vochtgehalte net boven veldcapaciteit. Het vierde stadium kan langere perioden zonder voedsel overleven en zijn bestand tegen uitdroging (inactieve, latente larven genoemd dauerlarven). De dauerlarven kunnen zich verspreiden via zaad, plantmateriaal of grond. Schoon uitgangsmateriaal door ontsmetting van zaaizaad en plantgoed is cruciaal. Warmwaterbehandeling wordt in de bollen en vaste planten algemeen toegepast.
Uit een recente literatuurstudie zijn geen nieuwe criteria gevonden die de kans op vestiging en langdurige overleving voorspellen. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat micro-organismen en/of biochemische bestanddelen invloed hebben op de activiteit van stengelaaltjes.
Brede waardplantenreeks
Stengelaaltjes hebben een brede waardplantenreeks waardoor vruchtwisseling weinig zinvol is. Er zijn een twintigtal stengelaaltjesrassen die verschillen in waardplanten. Dit maakt de beheersing complex.
Een onderzoeksprogramma is in 2018 opgezet en bestaat uit verschillende deelprojecten. Een literatuuronderzoek naar randvoorwaarden voor vestiging is reeds afgerond.
In deze samenvatting zijn de eerste resultaten van drie deelprojecten beschreven die in 2020 en 2021 zijn uitgevoerd.
Doel onderzoek deelprojecten
- Verzamelen van stengelaaltjespopulaties om de diversiteit van stengelaaltjesrassen tussen gewassen en percelen in kaart te brengen.
- Optimaliseren bemonstering van stengelaaltjes. Actieve en inactieve (latente) larven optimaal uit grondmonsters extraheren voor het aantonen van een besmetting in een perceel.
- Ontwikkelen van een pottoets ter bepaling van de waardplantstatus van stengelaaltjesrassen om in de toekomst de waardplantstatus te bepalen van belangrijke cultuurgewassen voor een beheersstrategie op maat.
Methode
- Plant- en grondmonsters van besmette percelen verzamelen uit vijf regio’s voor verkrijging van een dertigtal stengelaaltjes-populaties.
- Vergelijking Oostenbrink-spoelmethode (alleen actieve aaltjes extraheren) en Zonale centrifuge (actieve en inactieve (latente) aaltjes extraheren) voor het bepalen van de beste methode van een stengelaaltjesbesmetting in een perceel.
- Basiskennis verkrijgen voor de ontwikkeling van een pottoets. Hoe kunnen stengelaaltjes worden bewaard en vermeerderd, hoe kunnen planten worden besmet (bij welke temperatuur, luchtvochtigheid, manier van besmetten (inoculeren via blad, grond of gekiemd zaad, verschillende dichtheden stengelaaltjes)?
Resultaten
- Totaal zijn 19 stengelaaltjes-populaties verzameld, zeven uit ui, zeven uit suikerbiet, één uit aardappel, twee uit tulp en twee uit narcis.
- Bij de zonale centrifuge werden bij één grondmonster 32 actieve en 32 inactieve stengelaaltjes geëxtraheerd en de PCR-analyse was positief.
- Een maand na indrogen van besmette uienrokken konden actieve stengelaaltjes worden geëxtraheerd. De ingedroogde inactieve larven (dauerlarven) waren weer actief
- Inoculatie in een bladoksel van een tuinboon met 500 stengelaaltjes (afkomstig uit de schub van een tulpenbol) vermeerderden zich goed (31.000 stengelaaltjes). De aaltjes bevonden zich vooral in de bruine stengeldelen..
- Inoculatie tussen het loof van twee weken oude ui-kiemplanten resulteerde in een hogere vermeerdering dan in plantgaten met gekiemd ui-zaad. Bij zaad van peen en veldboon werkte het niet.
- Inoculatie in een bladoksel van veldboon met stengelaaltjes (afkomstig uit een ui) gaf een goede vermeerdering (afkomstig uit narcis en tulp was matig tot slecht).
Aanvullende informatie
Rapporten: Stengelaaltjes: populaties, extractie en ontwikkelen pottoets
Rapportage proefjaar 2020 en Rapportage proefjaar 2021 (nog niet gepubliceerd)
Auteurs: Pella Brinkman, Anja Kombrink, Misghina Goitom Teklu, Leendert Molendijk (auteur alleen in 2021). Uireka rapportnummer proefjaar 2020: 2021-05
Dit rapport is gratis te downloaden op https://edepot.wur.nl/562200
Voor meer informatie: Effect bodemgesteldheid op activiteit en infectieusiteit van stengelaaltjes (Ditylenchus dipsaci) Resultaten uit literatuuronderzoek, M.G. Teklu, E.P. Brinkman, L.P.G. Molendijk, Uireka rapportnummer: 2021-08, https://edepot.wur.nl/567523
Help mee met onderzoek naar stengelaaltjes! Bent u teler en hebt u een zichtbare stengelaaltjesaantasting op uw perceel, neem dan direct contact op met HLB; Anja Kombrink of Egbert Schepel (tel nr: 0593-582828).
Impactscore
Met de Impactscore laten we zien op welke bedrijfsactiviteiten de onderzoekresultaten direct effect hebben. Een onderzoeksresultaat kan bijvoorbeeld leiden tot het gebruik van minder gewasbeschermingsmiddelen of minder meststoffen. Dat vermelden we met een korte toelichting.
Gebruik chemische middelen
Minder misoogsten, afgekeurde partijen en kwaliteitsverlies in de toekomst als praktische tools zijn ontwikkeld om stengelaaltjes zonder chemische gewasbeschermingsmiddelen te beheersen.
Gewasopbrengst
Minder misoogsten, afgekeurde partijen en kwaliteitsverlies in de toekomst als praktische tools zijn ontwikkeld om stengelaaltjes te beheersen.
Betrouwbaarheidsscore:
Onderzoek is statistisch onderbouwd en het gaat hier om meerjarig toegepast onderzoek. Het onderzoek is betrouwbaar.
